Waarden verschuiving in Nederland en Europa?
Ja, er lijkt een waardenverschuiving plaats te vinden in Nederland en in heel Europa. Deze verschuiving kan op verschillende gebieden worden waargenomen, zoals de toenemende acceptatie van diversiteit en multiculturalisme, de veranderende houding ten opzichte van gender- en LGBTQ+-rechten en een groeiende nadruk op ecologische duurzaamheid.
Er zijn echter ook tegenbewegingen, een weerspiegeling van weerstand tegen deze veranderingen, vaak gedreven door zorgen over immigratie, nationale identiteit en economische onzekerheid. Als die zorgen bij mensen de pan uitrijzen, al dan niet terecht, zijn zij een gemakkelijke prooi voor populisten.
De wisselwerking tussen progressieve en conservatieve waarden geeft vorm aan het politieke discours en de maatschappelijke normen, wat leidt tot zowel spanning als dialoog terwijl verschillende groepen door deze evoluerende landschappen navigeren.
De ongehoorde zorgen in Nederland
In Nederland zijn de vorige eeuw opmerkelijke verschuivingen in waarden te zien geweest, met name op het gebied van immigratie, integratie en sociale gelijkheid. Er is bijvoorbeeld een groeiende acceptatie van multiculturalisme, waarbij veel burgers pleiten voor beleid dat diversiteit en inclusie bevordert.
Dit stuit echter op verzet van andere delen van de bevolking, wat gelegenheid geeft aan populistische partijen die de nadruk leggen op nationalisme en strengere immigratiecontroles.
Hetzelfde patroon tekent zich af ten opzichte van gendergelijkheid en LGBTQ+-rechten. Enerzijds is er breed acceptatie ontstaan, mede als gevolg van bredere maatschappelijke veranderingen in heel Europa. Anderzijds zijn er brandhaarden van verzet, zoals bijvoorbeeld onder FvD leden.
De spanning tussen deze evoluerende waarden en traditionele overtuigingen zorgt voor dynamische discussies over nationale identiteit en sociale cohesie, waardoor het een cruciaal gebied is voor bestudering en dialoog.
Populisme
De opkomst van het populisme in Europa heeft een aanzienlijke impact gehad op de maatschappelijke waarden, wat vaak heeft geleid tot een verschuiving naar een meer nationalistische en discriminerende, zo niet racistische houding.
Populistische partijen hebben de neiging om de nadruk te leggen op een ‘wij versus zij’-verhaal, waarbij ze zichzelf afschilderen als voorvechters van het gewone volk tegen de elite en gevestigde politieke partijen. Deze retoriek wakkeren scepsis ten opzichte van immigratie, multiculturalisme en de Europese Unie aan, wat resulteert in meer steun voor beleid dat prioriteit geeft aan nationale soevereiniteit boven collaboratief bestuur.
Als gevolg hiervan kunnen maatschappelijke waarden meer gepolariseerd raken, met groeiende verdeeldheid tussen degenen die pleiten voor inclusiviteit en degenen die opkomen voor traditionele nationale identiteiten. Deze spanning kan uitdagingen creëren voor de sociale cohesie en debatten over burgerschap en erbij horen aanmoedigen.
Ik hoorde een mevrouw zeggen, geïnterviewd bij het tolvrij worden van de Westerscheldetunnel: “Nu heb ik eindelijk het gevoel er bij te horen.” Dat iets eenvoudigs als een tolheffing kan leiden tot een gevoel dat je geen Nederlander bent. Heel bijzonder.
Nederlands populisme
Net zoals Orban in Hongarije op de nationalistische trom slaat, zo beweren populistische politici hier ‘Nederland is voor de Nederlanders’. Eigenlijk bedoelen ze: de blanke en christelijke Nederlanders. Ze spreken daarmee de Nederlanders aan die het gevoel hebben dat hun identiteit -blank, christelijk en gezellig- vervaagt. Zulke leiders creëren dus de basis voor discriminatie en polarisatie.
De ‘oude’ partijen zoals PvdA-Groen-Links of CDA, kunnen geen beroep doen op identiteit; in PvdA staat de ‘A’ voor Arbeider, maar dat is een ouderwets woord, er zijn geen arbeiders meer. Niemand wil zich vereenzelvigen met arbeider. De havenarbeider is operator, de schoonmaker verleent diensten, alleen de tomatenplukker is arbeidsmigrant.
Het Groen van Groenlinks is vervaagd en uitgesmeerd over verschillende partijen die klimaat en diversiteit ook aan hun borst drukken. De oude roots van de PSP zijn weggerot.
Met CDA iets dergelijks. Steeds minder mensen in Nederland willen zich identificeren met christelijk institutioneel geloof. God is privè.
Politiek die geen beroep doet op een duidelijke identiteit voor een breed scala kiezers zal gedoemd zijn klein en zonder veel invloed te blijven.
De aantrekkingskracht van populisten
Dit zijn belangrijke punten met betrekking tot de dynamiek van identiteitspolitiek in Nederland. De aantrekkingskracht van populistische leiders die de nadruk leggen op een enge definitie van de Nederlandse identiteit schept een omgeving die bevorderlijk is voor discriminatie en polarisatie.
Door gevoelens van verlies en nostalgie op te roepen, kunnen dergelijke leiders resoneren met segmenten van de bevolking die zich bedreigd voelen door demografische veranderingen en globalisering. Zulke leiders geven een duidelijk antwoord op de vraag van de bezorgde burger: “Wie ben ik en hoor ik er nog bij?”
De opkomst van Nationaal-Socialisme in Duisland na afloop van de Eerste Wereldoorlog is deels zo’n antwoord geweest aan de Duitse burger die zich door de rest van Europa weggezet en vernederd gevoeld heeft vanwege o.a. de herstelbetalingen die Duitsland werden opgelegd.
Aan de andere kant staan traditionele partijen als PvdA, GroenLinks en CDA met een mond vol tanden. Zij hebben geen nieuw verhaal om de bezorgde burger moed in te spreken. Een burger die zich echt niet langer meer identificeert met versleten labels van de sociaal-democratie of religieuze voorkeuren. Wat een uitdaging staat hen te wachten.
Een op identiteit gebaseerde oproep is cruciaal voor politieke relevantie. Partijen die er niet in slagen om verbinding te maken met hedendaagse identiteitsproblemen, zullen veel moeite hebben om hun tanende invloed terug te winnen. Dat lukt immers al tientallen jaren niet.
Dit benadrukt de noodzaak van een herevaluatie van de manier waarop de progressieve politieke partijen hun boodschappen formuleren en omgaan met de evoluerende identiteiten van hun kiezers.
Volgende aflevering binnenkort.
